© OKV
Beschermde Topstukken
Vlaanderen bezit heel wat kunst en erfgoed die verhalen vertellen over onze geschiedenis en cultuur. Ze zijn zo waardevol dat ze goed bewaard moeten blijven. Daarom beschermt de Vlaamse Overheid deze collectie via het Topstukkendecreet.
De Topstukkenlijst telt vandaag meer dan 1000 objecten of verzamelingen. Ze worden dankzij hun archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis als zeldzaam en onmisbaar beschouwd. En moeten daarom in Vlaanderen bewaard blijven.
© SABAM Belgium 2023
25 Topstukken in het Middelheimmuseum
Tot 2022 waren in de collectie van het Middelheimmuseum 7 kunstwerken erkend als Topstukken Beeldende Kunst. Bij een waarderend onderzoek bleek dat in deze Topstukkenlijst de naoorlogse en avant-garde beeldhouwkunst onvoldoende vertegenwoordigd was. Daarom voegde de Vlaamse Overheid eind 2022 maar liefst 18 beeldhouwwerken uit de collectie van het Middelheimmuseum aan de lijst toe: 9 uit de periode 1914-1945, en 9 uit 1945-1968.
25 Topstukken in het Middelheimmuseum
Tot 2022 waren in de collectie van het Middelheimmuseum 7 kunstwerken erkend als Topstukken.
Bij een waarderend onderzoek bleek dat in de Topstukkenlijst de naoorlogse en avant-garde beeldhouwkunst onvoldoende vertegenwoordigd was.
Daarom voegde de Vlaamse Overheid eind 2022 maar liefst 18 beeldhouwwerken uit de Middelheimcollectie toe: 9 uit de periode 1914-1945, en 9 uit 1945-1968.
Met deze erkenning bevestigde Vlaanderen opnieuw de unieke positie van het Middelheimmuseum.
Uit verschillende periodes
Dankzij de toevoeging in 2022 telt onze collectie vandaag 25 Topstukken. De meeste zijn te zien in het kunstpark en in het collectiepaviljoen.
Vooroorlogse Topstukken
- La Méditerranée (de Middellandse Zee) van Aristide Maillol (1902-1905) - kunstpark
- Heraclès archer (Hercules boogschutter) van Emile-Antoine Bourdelle (1909) - kunstpark
- La Vierge folle (het zotte geweld) van Rik Wouters (1912) - kunstpark
Topstukken uit de periode 1914-1945
- Grand Cheval (het grote paard) van Raymond Duchamp-Villon (1914) - kunstpark
- Statue on triangular base (beeld op driehoekige sokkel) van Alexander Archipenko (1914) - collectiepaviljoen
- Der Dreiklang (Triade) van Rudolf Belling (1919) - kunstpark
- Ensemble van vijf sculpturen van Arturo Martini uit de vroege jaren ’30: La nena (het meisje)(1930), Donna al sole (zonnende vrouw) (1930) en Gare invernali (Wintersport) (1931-1932) in depot en La lupa (de wolvin) (1930-1931) en Chiaro di luna (Maneschijn) (1931-1932) – collectiepaviljoen
- Océanide (zeenimf) van Henri Laurens (1933) - kunstpark
- Le prophète (de profeet) van Pablo Gargallo (1933) - kunstpark
- La rivière (de rivier) van Aristide Maillol (1939-1943) - kunstpark
Topstukken uit de periode 1945-1968
- La Mante (de bidsprinkhaan) van Germaine Richier (1946) - kunstpark
- Trois coupes superposées (Schalenbaum) van Hans Arp (1947-1954) - kunstpark
- Miracolo (mirakel) van Marino Marini (1951-1952) - kunstpark
- Il Cardinale (de kardinaal) van Giacomo Manzù (1952) - kunstpark
- Unendlichen Schleife (eindeloze kronkel) van Max Bill (1953-1956) - kunstpark
- Femme de Venise II (Venetiaanse vrouw II) van Alberto Giacometti (1956-1957) - collectiepaviljoen
- Encounter VIII (ontmoeting VIII) van Lynn Chadwick (1957) - kunstpark
- Cantate Domino (zing voor de Heer) van Barbara Hepworth (1958) - kunstpark
- King and Queen (koning en koningin) van Henry Moore (1952-1953) - kunstpark
- Le Chien (de hond) van Alexander Calder (1958) - kunstpark
Topstukken in het Collectiepaviljoen
Enkele Topstukken zijn te kwetsbaar om te worden opgesteld in het kunstpark. Die zijn daarom opgesteld in een open depot-opstelling in het Collectiepaviljoen.
© SABAM Belgium 2023
In de kijker: Het Zotte Geweld
In 1912 maakte Rik Wouters Het zotte geweld. Een schaterlachende naakte danseres zwiert uitbundig haar armen in de lucht en trekt hoog haar been op voor een monumentale danspas.
Het beeld is een en al levenslust. Geen wonder dat het een echte publiekslieveling is. Het heeft ook een opmerkelijke geschiedenis.
Selectiecriteria
Welk kunstwerken mogen erkend worden als Topstukken? Dat onderzoekt de Vlaamse Topstukkenraad aan de hand van strenge criteria. De kunstwerken moeten een ‘buitengewone’ plaats innemen in het oeuvre van de ‘in zijn tijd excellerende’ kunstenaar.
Ze moeten ook 'zeldzaam en onmisbaar' zijn. Zeldzaam betekent dat er zich uiterst weinig andere gelijke of gelijksoortige voorwerpen of verzamelingen in dezelfde staat in Vlaanderen bevinden. Onmisbaar betekent dat ze minstens één van de volgende vier eigenschappen hebben:
- een bijzondere waarde voor het collectieve geheugen
- een schakelfunctie
- een ijkwaarde
- een bijzondere artistieke waarde
Collectiewaardering in 2029
Het Middelheimmuseum voerde in 2019 een omvangrijk collectiewaarderingstraject uit. Een deel van het rijke museumarchief is vandaag toegankelijk. Ook de publicaties van de bibliotheek zijn opengesteld: van zeldzame oude tentoonstellingscatalogi tot heel recent onderzoek in overzichtswerken.
Deze nieuwe inzichten speelden een cruciale rol binnen het waarderend onderzoek van de Topstukkenraad. Zo werden enkele kunstwerken die behoren tot de minder bekende depotcollectie van het Middelheimmuseum ‘herontdekt’ en als Topstukken erkend.
Een divers samengesteld ‘collectieparlement’ selecteerde daarvoor de 50 meest waardevolle sculpturen uit de depotcollectie, aan de hand van uitgebreide criteria. Naast de kunsthistorische waarde werd ook gekeken naar de sociale en de belevingswaarde. Zo zitten ze in de selectie uiteenlopende perspectieven en betekenissen vervat.