Congoville
Van 29 mei tot 3 oktober 2021 vond de groepstentoonstelling 'Congoville' plaats, samengesteld door gastcurator Sandrine Colard (BE/DRC). Deze expo en andere toekomstige projecten passen binnen een bredere ontwikkeling van het museum naar meer meerstemmigheid en inclusie.
Colard hanteert 'Congoville'als een verzamelnaam voor fysieke en mentale sporen uit het koloniaal verleden in België. Deze sporen zijn vaak in het volle zicht verborgen, en werken bewust of onbewust nog door in de samenleving van vandaag. Het gaat over straatnamen, gebouwen, monumenten en mythes, maar ook over ervaringen die mensen met Afrikaanse roots meedragen.
Ook de Middelheimsite maakt deel uit van deze onzichtbare stad. In de tentoonstelling namen 15 internationale kunstenaars als ‘zwarte flaneurs’ de bezoeker mee op een wandeling over het terrein. Ze gidsten ons in een zoektocht om opnieuw een open en gedeelde publieke ruimte te verbeelden. Ze brachten vanuit hun artistieke praktijk andere, nieuwe perspectieven op een historisch verhaal dat vaak nog te éénduidig verteld wordt.
Ruimere ontwikkelingen
Het Middelheimmuseum plaatste deze tentoonstelling op de agenda als deel van een ruimere ontwikkeling binnen de instelling. Het museum streeft er immers naar een open plek te zijn: een museum van vandaag, waar we actief verder werken aan een inclusieve instelling met een duidelijk standpunt tegen discriminatie, exclusie en racisme.
We willen een plek zijn waar alle bewoners van de stad, bezoekers, kunstenaars en collega’s zich welkom en thuis voelen. Waar ze deel uitmaken van de organisatie en van wat we doen. Het Middelheimmuseum beseft en erkent dat er om dat mogelijk te maken, nood is aan meer en verschillende stemmen in en over onze collecties, ons tentoonstellingsprogramma en onze publieksactiviteiten. Daar willen we werk van maken. Concreet startten we met deze stappen:
- Bevraging beladen erfgoed
Behalve de tentoonstelling 'Congoville' bereidden we projecten voor die het beladen erfgoed in de eigen collectie bevragen.
- Herorganisatie kunstbibliotheek
We herorganiseerden de kunstbibliotheek van het museum en deelden die anders op i.p.v. de klassieke seksistische en imperialistische indelingen.
- Nieuw uitgangspunt collectiebeleid
In het collectiebeleid werd waardengedreven en multiperspectivistisch verzamelen als uitgangspunt gekozen. Het verder aanvullen van de collectie met werken van kunstenaars met internationale perspectieven werd geformaliseerd tot prioriteit.
- Opgenomen in beheersovereenkomst
In de beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid namen we de doelstelling op om te werken met kunstenaars, curatoren, experts en publiek die samen de uniciteit van de Middelheimcollectie onderzoeken, nieuwe inzichten leveren én de canon blijven uitdagen vanuit actuele perspectieven. Zij werken vanuit een transnationale realiteit en zorgen voor een veelstemmigheid van vorm, bekendheid, gender, achtergrond en attitude in het programma. Over die afspraak leggen we dan ook verantwoording af.
- De rol van de organisatie
Het museumteam onderzocht ook wat diversiteit en inclusie kan betekenen voor het Middelheimmuseum als organisatie. Daarom volgden we een traject onder begeleiding van Atlas en met medewerkers uit alle geledingen van de organisatie, om bakens uit te zetten voor de interne en externe werking.
Kunst in de Stad
Ook onze Kunst in de Stad-werking zet zich in om te onderzoeken welke maatschappelijke en sociale context het kunstpatrimonium in de stad gevormd heeft. Zo proberen we samen een gedragen antwoord te vinden op welke (historische) momenten en verhalen we verbeelden in onze stad.
Onder de titel Publiek Figuur wordt als deel van dat onderzoeksproces sinds 2020 een hedendaagse kunstenaar uitgenodigd een nieuw beeld te maken voor een lege sokkel in het Stadspark van Antwerpen. Deze beelden worden gemaakt als een artistiek antwoord op de vragen: Welke figuren zetten we vandaag op een sokkel? En wie beelden we af in de publieke ruimte?
Op 3 juli 2020 huldigden we de eerste editie in van dit nieuwe jaarlijkse tentoonstellingsproject in de publieke ruimte. Kunstenaar Tramaine de Senna (US) beet de spits af met het bronzen beeld Figure of Color. De Senna vat in dit beeld de gelaagdheid van identiteit en de vele vormen waarin we ons tonen, of waarachter we ons verstoppen. De figuur oogt hypervrouwelijk — lang weelderig haar, uitwaaierende — maar blijft ongekend, het gezicht afgewend. Zo streven we er naar een gedeeld bewustzijn te creëren over welke (historische) momenten en verhalen we verbeelden in onze stad.
Voortdurend traject
We zijn er ons scherp van bewust dat het gaat om een lang en voortdurend traject van actief kijken, luisteren, bevragen, leren en ontwikkelen. In dit proces willen we samen met experts van buiten de organisatie, met collega’s én met ons publiek, actief en kritisch onderzoeken welke normatieve structuren en praktijken ons gevormd hebben.
Zo kunnen we een gedeeld bewustzijn creëren over vastgeroeste en vanzelfsprekende ‘waarheden’ en waarden, vanuit de overtuiging dat moderne en hedendaagse kunst als het ‘nieuwste erfgoed’ de culturele erfenis bepaalt voor de komende generaties.
Ter inspiratie voerden we gesprekken met onder andere:
