Dromen van verbinding
In 2023 startte het Middelheimmuseum een samenwerking op met de Universitaire Kinder- en Jeugdpsychiatrie (UKJA) van het ZAS Middelheim, UAntwerpen en Stad Antwerpen. Onze ambitie: samen ontwikkelen we een verbindingsplek tussen ziekenhuis en museum, met nieuwe toegang tot het kunstpark. Veilig, toegankelijk en uitnodigend voor iedereen. Ook voor de jonge patiënten van UKJA en hun entourage, die vaak de weg naar het museum niet vinden.
Welkom via de grote poort
In het hoge hek tussen UKJA en het museum komt een doorgang. Geen gewoon poortje, maar een groots kindvriendelijk portaal, met veilig wandelpad ernaartoe.
Langs de route komen ontmoetingsplekken, natuurzones en hangmatten. Een uitnodigende plek voor iedereen — ook voor de jonge patiënten van UKJA en hun entourage. Vroeger moesten die daarvoor een heel eind om.
Ontwerp via co-creatie
Om de plek écht toegankelijk te maken, ontwierpen we die samen met universitaire experts én de jonge patiënten van UKJA. Vanaf najaar 2023 hielden we bevragingen en creatieve sessies met patiënten, hun entourage, hulpverleners en erfgoedbewakers. UKJA dacht mee bij elke stap.
Ook experts in gezondheid, ontwerp en stedenbouw (UAntwerpen) werkten intensief mee.
In september 2024 presenteerde Donker Design het definitieve ontwerp.
Drie zones
De nieuwe verbindingsplek die we ontwikkelen, bestaat uit drie zones: het startpunt aan UKJA (1), het nieuwe pad (2), en een natuurzone (3). Het startpunt wordt een toegankelijke ontmoetingsplek met verlichting ’s avonds.
Het ‘zwevende’ wandelpad zal duidelijk worden aangegeven met een robuuste fysieke begeleidende ‘lijn’. Langs dit pad komen geborgen ontmoetingsplaatsen met banken en hangmatten. Halfweg kan je afslaan naar een natuurzone waar je kan spelen, sporten of picknicken.
Versterkte biodiversiteit
In april 2025 kregen we de omgevingsvergunning. Intussen is de aanleg van de nieuwe groene zone tussen UKJA en het kunstpark gestart. Met advies van UAntwerpen en de stedelijke groendienst versterken we de biodiversiteit met inheemse planten.
In de museumzone (Zone Oost) staan kunstwerken die je wél mag aanraken, betreden of bespelen. Zo herinstalleerden we o.a. One Minute Sculpture (2011) van Erwin Wurm en Projet pour un Jardin (2016) van Roman Signer.
Kunstopdracht
Op de grens tussen museum en ziekenhuis komt een nieuwe portaal. We selecteerden een kunstenaar die hiervoor een bijzondere permanente kunstinstallatie maakt.
De opdracht bestaat uit twee delen. Een visuele en/of aanraakbare begeleiding over de volledige lengte van het korte pad. En een ‘portaal’ als nieuwe toegangspoort, dat kan worden afgesloten bij sluitingstijd van het museum.
Samenwerking en ontmoetingen
De ontwikkeling van de nieuwe verbindingsplek vormt de aanleiding voor hechte samenwerking en nieuwe ontmoetingen. We startten gesprekken op met verschillende buren en partners. De verbrede interesse in welzijn leidde ook tot nieuwe kennismakingen met de zorgsector.
Hechte samenwerking
De ontwikkeling van de nieuwe verbindingsplek vormt de aanleiding van samenwerking en nieuwe ontmoetingen. We startten gesprekken op met verschillende buren en partners. De verbrede interesse in welzijn leidde ook tot nieuwe kennismakingen met de zorgsector.
Hechte samenwerking met UKJA
We startten met UKJA een aparte projectgroep op, om de ontwikkelingen van dichtbij op te volgen. Naast intensief overleg stellen we het kunstpark ook open als plek voor de versterkende zomerkampen voor de jonge patiënten. We brachten ook UKJA- en museumpersoneel samen.
Met ZAS Middelheim
Ook voor andere patiënten van het ziekenhuis, hun families, bezoekers en medewerkers, is de nieuwe toegang een grote meerwaarde. We hebben de banden verder aangehaald met het ZAS zodat in de toekomst al wie verblijft en werkt in het ziekenhuis nog vlotter de weg vindt naar het museum.
Met UAntwerpen
We betrokken verschillende faculteiten bij de ontwikkeling van het ontwerp. De samenwerking gaat ook breder: hoe kunnen we kunst, natuur en zorg verbinden? Zowel de universiteit als het museum organiseren activiteiten, wandelingen en reflectiemomenten. Hoe kunnen we elkaar hierin inspireren?
Hechte samenwerking met UKJA
Naast intensief overleg stellen we het kunstpark ook open als plek voor de versterkende zomerkampen voor de jonge patiënten. We brachten ook UKJA- en museumpersoneel samen.
Toegankelijker voor ZAS Middelheim
We hebben de banden verder aangehaald met het ZAS zodat al wie verblijft en werkt in het ziekenhuis nog vlotter de weg vindt naar het museum.
Nieuw inzichten via UAntwerpen
Verschillende faculteiten werden betrokken. Bij de ontwikkeling van het ontwerp, maar ook breder: hoe kunnen we kunst, natuur en zorg verbinden?
Stadsontwikkeling met Stad Antwerpen
De nieuwe plek overschrijdt het kunstpark. We zijn daarom in gesprek met verschillende stadsdiensten. We vroegen ook om advies van de jeugddienst van Stad Antwerpen.
Vervolgstappen met experten
Verschillende experts in kunst en mentale gezondheid denken mee na over hoe het museum nog meer kan inzetten op verhoogd welzijn. Zo kregen we advies over vervolgstappen.
Verkennen van het eerstelijnsnetwerk
Het eerstelijnsnetwerk in de Belgische zorgsector zit vol mooie initiatieven. We reiken onze hand uit en hebben verkennende gesprekken met o.a. SaRa Netwerk en PANGG 0-18. We verkennen ook voortdurend nieuwe potentiële partnerorganisaties in de zorg en jeugdzorg.
© Andreas Van Esbroeck
Proces in kaart
De vele samenwerkingen openen voortdurend nieuwe deuren en bieden nieuwe inzichten. We willen het hele proces daarom laten optekenen door een verhalende kunstenaar. Theatermaker-muzikant Adriaan Severins maakt hiervoor een audio-installatie. Een live-versie van het muzikaal kunstwerk zal worden opgevoerd bij inhuldiging van de nieuwe doorgang.
© Tom Cornille
Groeien naar 2026
Voorbije jaren hebben we grote stappen gezet. Tal van ideeën hebben we omgezet in heldere plannen. We selecteerden hiervoor geschikte partners. Die ambities realiseren we vandaag concreet. Zo werken we aan:
- de aanleg van de nieuwe zone en wandelpad
- het nieuwe portaal
- de integratie van welzijn bij de ontwikkeling van nieuwe activiteiten
- een nieuwe onderzoekslijn rond kunst, natuur en welzijn
- participatie aan onderzoek, zoals BUGS-onderzoek over biodiversiteit in de stad
- nieuwe formats om in verbinding te gaan met sculptuur en natuur
