Nieuwe verbinding
In 2023 startte het Middelheimmuseum een samenwerking op met de Universitaire Kinder- en Jeugdpsychiatrie (UKJA) van het ZAS Middelheim, UAntwerpen en Stad Antwerpen. Samen creëren we een nieuwe ‘verbindingsplek’ tussen het museum en het ziekenhuis, waarlangs iedereen het kunstpark binnen kan.
Extra toegang
Vandaag worden het museum en het ziekenhuis van elkaar gescheiden door een groot hek. We maken een nieuwe toegang tot het museum, ter hoogte van UKJA, met ook een veilig wandelpad ernaartoe. Rondom ontwikkelen we een aantrekkelijke en toegankelijke groenzone.
Zo kan iedereen het museum binnen langs de oostkant. Niet alleen de buurtbewoners en bezoekers die het kunstpark kennen. Ook de jongeren en kinderen van het ziekenhuis, hun omgeving, hulpverleners en andere medewerkers van het ZAS Middelheim. Vroeger moesten die daarvoor een heel eind om.
Samen ontwikkelen
Wat willen de kinderen en jongeren zelf op deze nieuwe plek? Wat denken hun hulpverleners erover? En hoe zien de erfgoedbewakers van het museum de ontwikkeling van Zone Oost?
We startten de ontwikkeling van de nieuwe zone in het najaar van 2023 met heel wat bevragingen, bij de verschillende betrokken doelgroepen.
Toegankelijkheid en geborgenheid
Dezelfde thema's
Uit de creatieve groepssessies en gesprekken kwamen over de hele lijn dezelfde thema’s terug. De nieuwe verbindingsplek moet er één zijn die vooral toegankelijk is, veilig voelt en geborgenheid biedt. Waar je de natuur echt kan voelen maar die je ook beschut tegen weer, wind en felle zon. En waar alles duidelijk is: de route en de spelregels. Bijvoorbeeld: mag je sommige kunstwerken aanraken of niet?
Drempel
De grootste drempel vandaag is de afstand. Om vanuit UKJA in het museum te geraken, moest je eerst een drukke straat en fietspad over. Daarna leidt een onduidelijk pad je naar de Artiesteningang aan de Middelheimlaan. Deze lange route is niet evident. Daarom maakten we een nieuwe toegang met een voorlopig experimenteerpoortje. De route is nu korter, alleen nog niet toegankelijk voor bijvoorbeeld mensen in een rolstoel. Een goed ontwerp van deze verbindingsplek en route is cruciaal.
Healing environment
Met de inzichten uit de bevragingen bezochten onderzoekers van de Faculteit Ontwerpwetenschappen van de UAntwerpen het museum opnieuw. Ze stelden vast dat het kunstpark vandaag al potentieel heeft als ‘healing environment’: een omgeving die fysiek, emotioneel en mentaal welzijn bevordert.
In september legde ontwerpbureau Donker Design een definitief ontwerp voor. Dit was het resultaat van een lang ontwikkelingsproces. Elk voorafgaand schetsontwerp werd in voortdurende afstemming met de kinderen, jongeren, hun omgeving en hulpverleners van UKJA verfijnd.
Drie zones
De nieuwe verbindingsplek bestaat uit drie zones die we gaan ontwikkelen: het startpunt aan UKJA (1), het nieuwe pad (2), en een natuurzone (3).
Het startpunt wordt een toegankelijke ontmoetingsplek met verlichting ’s avonds. Het ‘zwevende’ wandelpad zal duidelijk worden aangegeven met een robuuste fysieke begeleidende ‘lijn’. Langs dit pad komen geborgen ontmoetingsplaatsen met banken en hangmatten. Halfweg het pad kan je afslaan naar een ‘natuurzone’ waar je kan spelen, sporten of picknicken. Die zone wordt vanaf 2026 verder uitgewerkt in samenwerking met de groendienst.
Het ontwerp is klaar, we gaan nu op zoek naar een aannemer om het te realiseren.
Kunstopdracht
We schreven ook een kunstopdracht uit. De geselecteerde kunstenaar zal een kunstwerk maken dat de verbinding en de nieuwe toegang begeleidt.
De opdracht bestaat uit twee delen. Een visuele en/of aanraakbare begeleiding over de volledige lengte van het korte pad. En een ‘portaal’ als nieuwe toegangspoort, dat kan worden afgesloten bij sluitingstijd van het museum.
Betrokken buurt
De ontwikkeling van de nieuwe verbindingsplek gaat niet alleen over de infrastructuur. Het project vormt ook de aanleiding voor meer verbinding met de buurt. Daarom heeft de community builder van het Middelheimmuseum gesprekken opgestart met verschillende buren en partners om het draagvlak te vergroten. Zoals:
Met UKJA
We startten met UKJA een aparte projectgroep op, om regelmatig samen te zitten. Zo kunnen we de ontwikkelingen van dichtbij opvolgen en bijsturen, en elkaar blijven versterken.
Met ZAS Middelheim
Ook voor andere patiënten van het ziekenhuis, hun families, bezoekers en medewerkers, is de nieuwe toegang een grote meerwaarde. We hebben de banden verder aangehaald met het ZAS zodat in de toekomst al wie verblijft en werkt in het ziekenhuis nog vlotter de weg vindt naar het museum.
Met UAntwerpen
De universiteit organiseert in november 2024 een ‘Mind Matters’-week met o.a. wandelingen en reflectiemomenten. Er zijn best wat raakvlakken met dit project. Hoe kunnen we elkaar hierin inspireren en bijstaan? De voorbereiding van deze week is het beginvan een samenwerking.
Met Stad Antwerpen
Voor de heraanleg van dit stuk grond tot nieuwe verbindingsplek zijn we in gesprek met verschillende stadsdiensten, omdat het voor een stuk om openbare ruimte gaat. Ook vroegen we om advies en feedback aan de jeugddienst van Stad Antwerpen. Hoe zien zij dit project?
Met experten
We nodigden verschillende experten uit, gespecialiseerd in kunst en mentale gezondheid, om mee na te denken over hoe we het museum nog meer kunnen inzetten voor een verhoogd welzijn. Zo kregen we concreet advies over vervolgstappen. We legden ook contact met Commons Lab die soortgelijke projecten doen in de stad.
© Andreas Van Esbroeck
Proces in kaart
Dit project is er één vol samenwerkingen, die voortdurend nieuwe deuren openen en nieuwe inzichten bieden. We willen het hele proces daarom laten optekenen door een verhalende kunstenaar, en schreven daarvoor een aparte kunstopdracht uit.
Uit de voorstellen die we binnenkregen selecteerden we theatermaker-muzikant Adriaan Severins. Die zal een vinylplaat maken met o.a. opgenomen geluiden.
Een live-versie van het muzikaal kunstwerk zal worden opgevoerd bij inhuldiging van de nieuwe doorgang.
© Tom Cornille
Groeien naar 2026
In 2024 hebben we grote stappen gezet. Tal van ideeën hebben we verfijnd, afgetoetst, met zijn allen goedgekeurd, en omgezet in heldere plannen. In 2025 gaan we op zoek naar de juiste partners om die ambities nu concreet te realiseren.
We starten zo de fysieke realisatie van de verbindingsplek met de nieuwe route en het kunstwerk. Naast het veilige wandelpad en de ontmoetingsplaatsen komt er ook nieuwe beplanting en signalisatie.
Doorontwikkeling
In 2026 gaan we nog een stap verder. Dan werken we een publieksprogramma uit waarbij we de expliciete link leggen tussen natuur, kunst en mentaal welzijn. We onderzoeken ook hoe we het onderhoud en de nazorg van de nieuwe verbindingsplek kunnen regelen, en daarbij eventueel de kinderen en jongeren van UKJA kunnen betrekken.
Met dit project hebben we een hele ontwikkeling in gang gezet. Samen met de nieuwe verbindingsplek, de beplanting, de contacten en de vernieuwde samenwerkingen zal ook dit project stevig blijven doorgroeien.
