Dromen van verbinding
Sinds 2023 werken het Middelheimmuseum, de Universitaire Kinder- en Jeugdpsychiatrie (UKJA) van het ZAS Middelheim, UAntwerpen en Stad Antwerpen samen. Onze ambitie: het ziekenhuis en museum met elkaar verbinden. We ontwikkelen een nieuwe toegang tot het kunstpark, vanuit het ziekenhuis.
Zo wordt het museum veel bereikbaarder voor de buurt: voor studenten, WZC-residenten én de jonge patiënten van UKJA met hun familie, vrienden en verzorgers. Vaak vinden zij de weg naar het museum niet.
Ingang naar verbeelding
In het hoge hek tussen UKJA en het museum komt een nieuwe doorgang. Niet zomaar een poortje, maar een indrukwekkend portaal, helemaal op maat van kinderen en jongeren! Met ook een veilig vlonderpad ernaartoe.
Daarlangs komen ontmoetingsruimtes, natuurzones en hangmatten. Voor verbinding met jezelf, met anderen en met de natuur.
Voorbereidend werk
- We bevroegen in creatieve sessies jonge patiënten en zorgverleners van UKJA.
- We ontwierpen de nieuwe verbindingsplek in co-creatie.
- We plaatsten een experimenteerpoortje met bevraging van de buurt.
- We schreven een kunstopdracht uit voor het portaal en wandelpad.
- We schreven een creatieve opdracht uit om het proces in kaart te brengen.
- We startten een Lerend Netwerk op met de verschillende sectoren.
Spade in de grond
In april 2025 verkregen we de omgevingsvergunning. In oktober gingen de concrete bouwwerken van start. Tussen ziekenhuis en Zone Oost van het museum komen drie zones.
Het plein voor de ingang van UKJA (1) wordt een fijne groene zone. Een nieuw vlonderpad met portaal (2) leidt je naar een fantasierijk portaal. Langs dit pad komen leuke ontmoetingsplaatsen met banken en hangmatten.
Kunstopdracht
Op de grens tussen museum en ziekenhuis komt een nieuw portaal. We schreven voor deze bijzondere permanente kunstinstallatie een internationale kunstopdracht uit.
De opdracht bestaat uit twee delen. Een visuele en/of aanraakbare begeleiding over de volledige lengte van het korte pad. En een ‘portaal’ als nieuwe toegangspoort, dat kan worden afgesloten bij sluitingstijd van het museum.
Portaal met salamanders
Het winnende concept komt van Monster Chetwynd. Zij ontwikkelt een nieuwe poort als uit een sciencefictionfilm: een grote ring waardoor je naar een nieuwe wereld stapt. Onderweg word je begeleid door salamanders: hét symbool van veerkracht en vernieuwing. Zij bewegen zich vlot tussen water en land, zoals wij tussen kwetsbaarheid en kracht.
De kunstenaar liet zich voor deze nieuwe creatie inspireren door het co-creatietraject met de kinderen en jongeren van UKJA. Hun creativiteit gaf mee richting aan het uiteindelijke werk. Het nieuwe kunstwerk komt tot stand met steun van de Middelheim Promotors.
© Tate Photography (Lucy Dawkins)
© Tate Photography (Lucy Dawkins)
Monster Chetwynd
De Britse performance-kunstenaar Monster Chetwynd staat bekend om haar speelse, theatrale en vaak absurdistische werken met kostuums en reusachtige decors. Ze schenkt in haar installaties bijzondere aandacht aan het belang van mentaal welzijn.
Haar typische elementen komen ook aan bod in het portaal. De nieuwe permanente kunstinstallatie verwelkomt elke bezoeker én prikkelt meteen de verbeelding. Chetwynd was de eerste performancekunstenaar ooit genomineerd voor de prestigieuze Turner Prize (2012). Haar werk wordt wereldwijd tentoongesteld.
© Coccolarte
Sarah & Charles, Puppetry & Puppets (2019). Foto: © Coccolarte
Playtime
Door het portaal kom je Zone Oost van het kunstpark binnen. Hier mag je de kunstwerken wél aanraken, betreden of bespelen. In 2025 plaatsten we in deze zone twee extra kunstwerken uit de collectie bij: ‘One Minute Sculpture’ (2011) van Erwin Wurm en ‘Projet pour un Jardin’ (2016) van Roman Signer.
Ook in de bijzondere buitenpoppenkast van Sarah & Charles (Puppetry & Puppets, 2019) is het heerlijk spelen.
Ontwerp via co-creatie
Nooit eerder werkte het museum zo’n uitvoerig co-creatieproject uit. Co-creatie is een samenwerking waarbij álle deelnemers invloed hebben op het proces, van plan tot product.
- We ontwierpen plek, pad en portaal i.s.m. ZAS (UKJA) en UAntwerpen. Bij elke ontwerpfase kregen de kinderen het laatste woord.
- We betrokken ook hun begeleiders en therapeuten, erfgoedbewakers en bezoekers, universitaire departementen en stadsdiensten.
- We ontwikkelden een tiendaagse binnen de Vlaamse campagne 'Samen veerkrachtig, maak tijd voor geestelijke gezondheid' (1 tot 10 oktober 2025).
Lerend Netwerk
Dit project zette bij partners veel in beweging. Nieuwe inzichten leidden telkens tot nieuwe projecten om de pistes verder te verkennen. Zo brachten we op 3 oktober kunstenaars, onderzoekers, zorg- en welzijnsprofessionals, beleidsmakers en cultuurwerkers samen op een studiedag over de relatie tussen kunst, natuur en mentaal welzijn.
De dag eindigde met de ondertekening van een Memorandum of Understanding. Daarmee ging officieel een Lerend Netwerk van het Middelheimmuseum, de Universiteit Antwerpen en ZAS van start, rond kennisdeling, onderzoek, onderwijs en maatschappelijke impact.
© Andreas Van Esbroeck
Proces in kaart
De vele samenwerkingen openen voortdurend nieuwe deuren en bieden nieuwe inzichten. We willen het hele proces daarom laten optekenen door een verhalende kunstenaar.
Theatermaker-muzikant Adriaan Severins maakt hiervoor een audio-installatie. Een live-versie van het muzikaal kunstwerk zal worden opgevoerd bij inhuldiging van het nieuwe portaal.
© Tom Cornille
Wordt vervolgd
Voorbije jaren hebben we grote stappen gezet. Tal van ideeën hebben we omgezet in heldere plannen. We selecteerden hiervoor geschikte partners. Komende maanden zie je de zichtbare vernieuwingen: de ontwikkeling van de nieuwe zone en wandelweg, de creatie van het nieuwe portaal en nieuwe activiteiten in ons programma.
Ontdek het werk van Monster Chetwynd in de nieuwe zomerexpo, van 16 mei tot en met 10 oktober 2026.
